Vị trí địa lý

Trên bờ nam sông Sava, gần ngã ba sông Sava và sông Danube, cách trung tâm Beograd khoảng 4 km trước đây có một hòn đảo, nay chính là bán đảo Ada Ciganlija. Được bao phủ với rừng cây rậm rạp, rải rác xen kẽ với các đồng cỏ, Ada là khu dã ngoại, hồ bơi và nghỉ mát lớn nhất được được cư dân Beograd ưa thích đến tận hưởng.[2] Nằm ở phía bắc khu Čukarica, ngang qua sông Sava, giáp Khu Beograd Mới và bán đảo nhân tạo Mala Ciganlija, đảo Ada Medjica ngăn cách tòa nhà Beograd Mới với Ada Ciganlija.[3] Phía nam bán đảo là Banovo Brdo và Čukarička Padina, phía đông là vùng ngoại ô Senjak, phía tây là rừng Makiš và vùng ngoại thành cùng tên.[4][5]

Năm 1967, nhánh sông Sava được ngăn lại tạo thành một hồ nước độc đáo cho Beograd, dài 4,2 km, rộng trung bình 200 m và sâu 4–6 m gọi là hồ Sava.[6] Phần còn lại ở phía đông bắc của nhánh sông biến thành vịnh Čukarica. Vào hè, mỗi ngày có tới 300.000 du khách đến tắm hoặc thư giãn. Tổng diện tích của Ada Ciganlija và mặt nước là 800 ha, dài 6,3 km và rộng khoảng 700 m.[7]

Hình thái địa chất được bồi đắp từ phù sa của sông Sava tạo nên các hố sụt lún và vết kéo dài với độ sâu lên tới 1,5 m. Nước tích tụ trong những vũng sụt lún lâu hơn các bề mặt khác. Trong khu vực được đánh giá, trạng thái dòng chảy tự nhiên và chế độ nước ngầm cho thấy sự khác biệt rất lớn về thời gian nước đọng – từ 20 ngày (bình độ 73,5 m so với mực nước biển) đến 170 ngày (bình độ 70,5 m). Hiện tượng này điều hòa sinh thái, tăng chất lượng toàn bộ các loại đất và thảm thực vật. Địa hình Ada Ciganlija hình thành do tác động của dòng chảy (bồi đắp và xói lở), trầm tích và sạt lở. Nguyên thủy là các thảm thực vật ưa nước phát triển rất mạnh. Sau này, độ ẩm suy giảm do tác động của con người trên đảo, thảm thực vật ban đầu tuy được bảo tồn nhưng không thể phong phú như ban đầu.[8]

Con người đã tác động đến Ada Ciganlija thay đổi chế độ tự nhiên của dòng chảy và nước ngầm, từ đó biến đổi môi trường cảnh quan. Kè, đập được xây dựng ngăn nước tạo nên hồ Sava, cùng với 20 giếng trữ nước đã chế ngự được hiện tượng lũ lụt hàng thế kỷ, ngoại trừ một diện tích nhỏ. Việc điều hòa nước ngầm và nước mặt góp phần ổn định diện mạo Ada Ciganlija.[9]

Khí hậu

Nhiệt độ trung bình năm trên bán đảo là 12,5 °C, trong khi trung bình thời kỳ thực vật sinh trưởng đạt tới 19,2 °C. Nhiệt độ cao nhất là vào tháng 7, trung bình 23 °C, còn thấp nhất trong khi vào tháng 1 khoảng 1,4 °C. Lượng mưa trung bình là 690,9 mm và trong thời kỳ thực vật sinh trưởng là 391,9 mm.

Nhờ nhiều yếu tố kết hợp, Ada Ciganlija được thừa hưởng chế độ vi khí hậu. Có sông chảy qua, hồ nước nhân tạo, đảo sông và nhiều cây cối bao phủ, độ ẩm cao hơn so với khu vực nội thành, giúp điều hòa nền nhiệt của Beograd theo mùa.[6]

Hồ Sava

Hồ Sava có hình vòng cung hơi cong, diện tích khoảng 0,9 km2, độ sâu trung bình khoảng 3 m và tổng lượng nước trữ khoảng 4.000.000 m3. Chiều rộng trung bình của hồ khoảng 250 m với chiều dài hồ 4,4 km. Hồ được chia thành hai phần, phần phía nam có diện tích 181.000 m2 làm bể lắng để cấp nước cho toàn hồ, phần còn lại có diện tích 785.000 m2 sử dụng cho giải trí và thể thao. Đáy hồ Sava rất đa dạng, ven bờ sỏi đá cứng chắc, trong khi phần còn lại là bùn-cát và đất sét dưới dạng bùn nhão.[11]

Nhiệt độ nước khá đồng đều, chênh lệch tối đa giữa mặt nước và đáy hồ là khoảng 1,4 °C. Nhiệt độ nước trong những tháng mùa hè đạt 27 °C rất thích hợp cho bơi lội. Trong những tháng mùa đông, hồ thường bị đóng băng dày tới 30 cm. Mùa xuân, nước trong có thể nhìn thấu 4,7 m, còn vào mùa bơi lội, nước đục hơn chỉ nhìn sâu khoảng 0,8 m. Nước hồ có tính hơi kiềm (8,2 – 8,72).[11][12] Hồ Sava, còn được gọi là Ada, được tạo ra bằng cách xây dựng hai con đập trên sông gần nhánh phía bắc và phía nam của đảo vào năm 1967.[13] Hồ dài 4,2 km, có chiều rộng trung bình 200 m và độ sâu từ 4 đến 6 m, diện tích hồ 0,86 km². Hồ nằm ở độ cao 78 m, một trong những khu vực thấp nhất ở Beograd. Hai bên bờ bán đảo dài 7 km là bãi đá cuội. Nhiệt độ nước thường xuyên đạt 24 °C suốt mùa hè.[14]

Hồ Sava còn được gọi trong các chiến dịch quảng cáo là "Biển Beograd", "Biển BeogrADA" và "Hồ Ada Ciganlija".[15]

Thuyền máy bị nghiêm cấm chạy trên hồ.[16]

Có một khu giải trí vui nhộn trên mặt hồ Sava được mở cửa trong mùa bơi lội. Từ năm 2018, thêm một công viên giải trí khác khai trương ở phía Makiš của Ada Ciganlija.[17]

Trong hồ phổ biến là cá chép và cá trắm cỏ, ngoài ra còn có cá trê bản địa lớn nặng hơn 100 kg.[16][18] Vào tháng 3 năm 2019, một con cá trê dài 2 m bị bắt trong hồ.[19] Cá da trơn có kích thước này rất hiếm và được thả lại hồ theo quy định của pháp luật. Thường thì các thợ lặn cũng quan sát được cá trê lớn cỡ này dưới đáy hồ nhưng chúng thường không bơi lên mặt nước.

Theo số liệu thống kê, trong hồ có 25 loài cá, bao gồm cá chép, cá chó, cá vược, cá vền, cá trê, cá rô, cá giếc và cá thái dương. Hồ cũng là nơi sinh sống của cua và tôm hùm đất, có thể do những người nuôi làm cảnh thả vào.[9] Năm 1994 phát hiện mẫu vật đầu tiên của sứa nước ngọt trong hồ. Ngoài hồ Sava có thể tìm thấy loài này trên sông Danube.[20]

Thực vật có mạch đóng vai trò chủ đạo trong thảm thực vật hồ Sava và có vai trò chính trong việc lọc nước.[12]

Bờ hồ Sava được bố trí đầy đủ và trang bị các cơ sở hạ tầng cần thiết, vì vậy đây là một trong những hồ nhân tạo có bãi tắm lớn nhất và đẹp nhất ở châu Âu.[21][22] Nước hồ Sava ấm và sạch hơn nước sông, thích hợp để phục vụ công chúng. Tổng hợp vị trí, kích thước, chất lượng nước, cơ sở trang thiết bị, hồ Sava rất phù hợp cho các cuộc thi đấu hàng đầu trên vùng nước lặng.[6] Ở cuối hồ Sava, ngược với hướng về trung tâm Beograd, có một bãi tắm khỏa thân.[23] Ada Ciganlija nhiều lần dành được danh hiệu quốc tế Blue Flag cao nhất về chất lượng nước và an toàn tại bãi tắm.[24] Năm 2011, Virtualtourist đánh giá Ada Ciganlija là đảo trong thành phố đẹp thứ ba trên thế giới.[25] Năm 2012, theo cổng thông tin điện tử "Lonely Planet", Ada Ciganlija là nơi đầu tiên du khách nên đến khi ghé thăm Beograd,[26] xếp thứ 218 trong số 51.674 điểm đến châu Âu.[27]

Vịnh Čukarica

Khi Ada nối với đất liền thông qua một bờ kè vào năm 1967, phần phía bắc của nhánh sông Sava kết hợp lại để tạo nên vịnh Čukarica. Dải đất kéo dài theo hướng tây nam - đông bắc, giáp cực bắc Ada Ciganlija, kè và bờ phải sông Sava (khu Careva uprija và khu nam Bar Venecija). Đây là nơi mà sông Topčiderska đổ vào sông Sava, gần đó có cầu Ada.[4][5]

Vịnh là nơi diễn ra hoạt động thể thao và giải trí, khu huấn luyện chèo thuyền kayak và có một bến đỗ cho du thuyền nhỏ. Trên bờ dọc theo vịnh là đường dành cho xe đạp. Vịnh dài 1,3 km và rộng 120 đến 160 m. Diện tích vịnh là 16 ha, nhưng quy hoạch hành chính bao gồm thêm 5,8 ha mặt nước và 20,8 ha đất xung quanh.[9][13]

Lượng bùn thải ước tính trong vịnh năm 2011 là 120.000 m3. Bùn không được phép đổ trực tiếp vào hạ lưu Sava để ngăn ngừa chất thải độc hại. Lúc trước đã có kế hoạch xây dựng một nhà máy sẽ khử bùn từ đó sản xuất phân bón nhưng đã bị hủy bỏ do chi phí cao. Ngày nay, lượng bùn và cây cỏ thủy sinh trong vịnh được kiểm soát tạo điều kiện du thuyền nhỏ có thể ra vào bến.[28]

Ada Safari

Ada Safari là một hồ nước tự nhiên ở Ada Ciganlija, nằm giữa sông Sava và vịnh Čukarica.[29][30][31] Hồ có hình chữ S, với diện tích khoảng 6 ha và độ sâu trung bình khoảng 2 m. Hồ chủ yếu dành để câu cá thư giãn, nhưng cũng mở cửa phục vụ nhu cầu khác. Quanh hồ là khu rừng đã được một thế kỷ.[32]

Trước khi có hồ Sava, Ada Safari vốn là một đầm lầy tự nhiên. Dân địa phương gọi là Savska bara.[29] Cuối thập niên 1970 và đầu thập niên 1980, đầm lầy hoàn toàn khô cạn, một công viên giải trí được xây dựng trên đó nhưng không thu được lợi nhuận nên sớm bị đóng cửa. Khu vực hoang phế trở lại thành đầm lầy tràn ngập lau sậy, cói và cây bụi. Dân cư tập trung thành một khu bán hợp pháp ở gần đó.[33][34]

Một dự án làm sạch hồ được triển khai vào thập niên 1990, cho đến năm 1994, hồ được sạch sẽ hoàn toàn và mang tên Ada Safari.[29]

Ada Safari được rừng rậm bao quanh. Quanh hồ có đường đi tản bộ, có thể đến bất kỳ khi nào trong năm. Ngoài ra còn có một sở thú nhỏ với thỏ, dê, trĩ, vịt, thiên nga, công, gà, bồ câu khiến toàn bộ khu phức hợp giống như một khu bảo tồn thiên nhiên.[33][35] Cạnh đó có sân chơi Đảo Robinson cho trẻ em hoạt động vào mùa hè.[9][36]

Gần hồ, một khu trị liệu rộng 0,1 ha mở ra cho trẻ em thiểu năng và người khuyết tật theo phương pháp trị liệu làm vườn.[37] Cơ sở trang bị băng ghế, sân khấu và vườn cây, do sinh viên Lâm nghiệp Beograd thiết kế. Mục đích là để cải thiện tình trạng tâm sinh lý người khuyết tật, khuyến khích hòa nhập xã hội thông qua thời gian đắm chìm trong môi trường tự nhiên.[38]

Năm 2004 khai trương một nhà hàng bên bờ hồ với kiến trúc đặc trưng, phục vụ ẩm thực và âm nhạc.[39]

Ngoài vịt và ngỗng nhà, hồ là môi trường sống thường xuyên hoặc di trú của các loài chim hoang dã, phổ biến nhất là vịt trời và diệc xám, cốc nhỏ, chim bói cá.[9] Cây ven hồ là nơi làm tổ của quạ đen, gõ kiến xanh, gõ kiến lớn, bồ câu, bạc má lớn, sẻ ngô xanh, trèo cây, số lượng ít hơn có sơn ca, bông lau, ác là, quạ thông, vàng anh, sẻ khướu và các loài chim khác.[34]

Ở Ada Safari chủ yếu là cá chép, rất nhiều cá da trơn và cũng có cả trắm cỏ, chép nhớt và giếc. Hoạt động câu cá phải có giấy phép và tuân thủ quy tắc nghiêm ngặt để bảo tồn nguồn cá. Có thể đặt chỗ câu cá trong một hay nhiều ngày. Cá câu được phải thả lại hồ, tất nhiên tùy loại cá có thể trả tiền để mua về nhưng chỉ được tối đa 5 kg. Đây là hồ đầu tiên ở Serbia đặt ra quy tắc "bắt và thả". Hồ Ada Safari đã nhiều lần tổ chức Giải vô địch câu cá. Gần hồ là một nhà hàng với tượng gỗ và triển lãm nghệ thuật từ thế kỷ 18.[40]

Năm 2007, câu lạc bộ câu cá ở Ada Safari được thành lập, số lượng thành viên tăng lên hàng năm. Mục tiêu câu lạc bộ là cổ động thú chơi câu cá chép ở Serbia, cung cấp thông tin cho cần thủ, tổ chức các cuộc thi khác nhau và phục hồi hồ Sava.[41]